ας κουνήσω λίγο τα νερά σήμερα..
ας ανακεφαλαιώσω μια πικρή ιστορία..
μόλις διάβασα το χθεσινό (Δευτέρα 6 Ιουνίου 2022) δημοσίευμα της ηλεκτρέκδοσης της Μακεδονίας σχετικά με την τύχη και τους σχεδιασμούς για τον τεράστιο αρχαιολογικό χώρο που περιλαμβάνεται στο κουτί του σταθμού Βενιζέλου του πολύπαθου μετρό της πόλης μου, μου γεννήθηκε αυτόματα η ανάγκη να ανατρέξω στις σημειώσεις μου του καιρού εκείνου. στο δημοσίευμα αυτό βεβαίως θα επανέλθω όταν οι σχετικές αναγνώσεις και ανευρέσεις πάψουν να με πληγώνουν όταν θα τις σκαλίζω.. οι δύο ιστορίες μοιάζουν..

για έναν σταυρό. αναγκαστικά υπερμεγέθη για να φαίνεται από παντού, τρισδιάστατο για να φαίνεται από παντού, σταυρόσχημο και βαρύ για να αρμόζει στο μύθο, στηριγμένο πάνω στο χριστιανικό βούλωμα μιας ρωμαϊκής τρύπας. οπαίον λέγεται η τρύπα και χρησίμευε για να βγαίνουν οι καπνοί των θυμιαμάτων και να φωτίζεται το εσωτερικό. έμπαιναν όμως μέσα και τα νερά της βροχής, προς τούτο η εσχάρα αποχέτευσης στο δάπεδο. σήμερα στο Πάνθεον της Ρώμης οι πυροσβέστες αδειάζουν από την τρύπα αυτή ροδοπέταλα πάνω στους επισκέπτες και τους πιστούς την ημέρα της Πεντηκοστής.

παρακάτω καταθέτω μια σειρά διαβάσματα και σκέψεις. τα νεότερα εξ αυτών προηγούνται. έτσι γίνεται η ταξινόμηση των υπηρεσιακών φακέλων. είναι μπελαλίδικο να γυρίσεις όλα τα έγγραφα για να ξεκινήσεις από το τέλος του φακέλου που είναι η αρχή της ιστορίας. επίτηδες το κάνω εδώ για να ανεβαίνεις στην αντίστροφη χρονικά ροή και να μην τεμπελιάζεις διαβάζοντας ετοιματζίδικα ένα ορθόδρομο κατεβατό.

φύγαμε λοιπόν…

22 Μαΐου 2022: ο ιστορικός και πολιτικός επιστήμονας Ανδρέας Βασιλείου συντάσσει κείμενο προς υπογραφή. το συντρέξαμε οι πιο πληροφορημένοι και ανέβηκε με τη μορφή ψηφίσματος στο avaaz. το παραθέτω για τις ανάγκες του μέλλοντος και για να γίνουν οι απαραίτητοι συνειρμοί. αν νομίζεις ότι ταυτίζονται οι απόψεις μας, υπόγραψέ το: https://secure.avaaz.org/community_petitions/el/upourgeio_politismou_kai_athletismou_h_rotonta_mnemeio_pagkosmias_politistikes_kleronomias_na_to_sebastoume_1/

«H Ροτόντα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Να το σεβαστούμε

Για ακόμα μια φορά, η Ροτόντα, ως σύμβολο της πολυπολιτισμικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης, απειλείται. Σε πρόσφατη επιστολή του προς το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος ζήτησε την τοποθέτηση σταυρού, ισχυριζόμενος ότι "αλλιώς μπερδεύονται οι επισκέπτες και οι Χριστιανοί Θεσσαλονικείς", και πως "βλέποντας μόνο το μιναρέ θεωρούν ότι πάντα ήταν μουσουλμανικός χώρος λατρείας."  Υπενθυμίζουμε ότι το Συμβούλιο Επικρατείας, το Ανώτατο Δικαστήριο της Χώρας, με την 9/2020 απόφασή του απέρριψε την τοποθέτηση σταυρού ενώ ήδη με την 2068/1999 απόφασή του έκανε ξεκάθαρο ότι η Ροτόντα δεν προορίζεται για την εξυπηρέτηση θρησκευτικού σκοπού.  

Το μνημείο, που χτίστηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα με προορισμό να είναι μαυσωλείο του Αυτοκράτορα Γαλέριου ή ρωμαϊκός ναός, και του οποίου τα παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά αποτελούν Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, είναι το μόνο που διατηρεί τον μιναρέ ανάμεσα σε όλα όσα κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου χρησιμοποιήθηκαν ως τζαμιά. Στην πραγματικότητα, εξωτερικά το μνημείο διαθέτει αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και από τις τρεις ιστορικές του περιόδους: την ρωμαϊκή, με την πομπική οδό από το ανάκτορο δια μέσου της Αψίδας του Γαλερίου και την κυλινδρική κατασκευή του, τυπική των μαυσωλείων των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, την χριστιανική με το πρόσθετο ιερό στην ανατολική πλευρά, τη μεταφορά της εισόδου δυτικά και την οθωμανική με ό,τι έχει απομείνει από τον αποκεφαλισμένο από σεισμό μιναρέ, που δεν φέρει πλέον το μουσουλμανικό σύμβολο της ημισελήνου. Άλλωστε η μνημειακή αξία της Ροτόντας έγκειται στο πώς αποτυπώνει την ιστορική της διαδρομή και την πληθώρα των χρήσεων που εξυπηρέτησε στους αιώνες. Η συσκότιση γύρω από την ιστορία και το χαρακτήρα του μνημείου προκαλείται από τη διαχρονική στρατηγική της εκκλησίας να διεκδικεί κατά αποκλειστικότητα τον χώρο και να αλλοιώνει με μόνιμες κατασκευές τη μορφή του ως μνημείο.

Εμείς, οι υπογράφουσες και οι υπογράφοντες, φίλες και φίλοι της Ροτόντας ζητάμε την προστασία του μνημείου και της ιστορίας του. Καταγγέλλουμε τις προσπάθειες να δημιουργηθούν τετελεσμένα με πολιτική πίεση, με παράνομες πράξεις και με τη διαστρέβλωση δικαστικών αποφάσεων. Σε μια εποχή που ο φανατισμός έχει οδηγήσει στη θρησκευτική οικειοποίηση οικουμενικών μνημείων, όπως στην περίπτωση της Αγιασοφιάς, ζητάμε από την Ελληνική Πολιτεία να επιδείξει τον αρμόζοντα σεβασμό και η Ροτόντα να αποτελέσει ένα θετικό παράδειγμα διαχείρισης της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.»

αυτό γίνεται επειδή επανέρχεται η απαίτηση του δεσπότη Άνθιμου να στήσει σταυρό στην κορυφή της Ροτόντας (σχετικά βλέπε εδώ: https://parallaximag.gr/skotadi-peftei-stin-rotonta-o-anthimos-zita-na-mpei-stauros-140431) τώρα που, ευκαιρία, η Κεντρική Διοίκηση κλίνει προς τη θρησκεία και την οικογένεια. απογοητευμένοι πια από την ιστορία της Βενιζέλου και επαρκώς τσακισμένοι από τα διεθνή τεκταινόμενα και την οικονομική δυσπραγία, ποιος έχει κουράγια να τρέχει πίσω από σταυρούς ντυμένους με θρησκοληψία, που θα τη μαλάζει ο εκάστοτε πρώτος ισχυρότερος με τα δεξιά και αριστερά του χέρια; (δώςε του όποιο όνομα θέλεις του ισχυρότερου, εμένα η ξερόλα Πολιτεία δεν ήταν ποτέ του γούστου μου).

αυτά και τα παρακάτω, που αρύομαι από το παρελθόν και την προσωπική μου ανάμιξη ως τα μπούνια, θα τα τιτλοφορούσα εν συντομία: πλημμελής αντίσταση της πολιτείας σε ψευδονεολογισμούς.

ξεκίνησα να κρατάω σημειώσεις το 2015, μετά την προσφυγή μας ημών των πολιτών στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αναλογιζόμενη ότι η πολιτεία δεν μπορεί πρώτα να δημιουργεί προϋποθέσεις δυσαρμονίας και ύστερα να προσπαθεί να θεραπεύσει τα αποτελέσματα της πράξης της. μια ηρεμία σχεδόν είκοσι χρόνων για ακατανόητο σε μένα λόγο διαταράχτηκε. μια παραδομένη από το χρόνο εικόνα διαλύθηκε εν ριπή οφθαλμού. η συνομιλία με ένα μνημείο έγινε μονόλογος.

είναι χρήσιμο και κρίσιμο να μην ανακατώνεις καλώς κείμενα και να μην ερμηνεύεις μονόπλευρα τον αξιακό κόσμο ενός μνημείου. είναι χρήσιμο και κρίσιμο να μην θεωρείς τον εαυτό σου κέντρο της γης. όποια θέση και αν κατέχεις, σε όποιο σημείο της αλυσίδας διοίκησης και αν βρίσκεσαι. αν αναγνωρίσεις πως είσαι ένα σημαδάκι της διαδρομής μόνον, πρόδρομος ναι, μα και συνεχιστής, τότε κάθε παλιά προσπάθεια ή αγώνας θα βρουν τη θέση τους. καλό είναι να περιμένεις κιόλας να αναγνωρίσεις το τοπίο πριν ξεκινήσεις και όχι να προκύπτεις δυναμικά όντας αδιάβαστος. να διαγνώσεις ότι στον ξένο αχυρώνα που μαλώνουν οι δύο γάιδαροι εσύ δεν έχεις καμιά δουλειά, ιδίως όταν αυτοί προσπαθούν να σε προσεταιρισθούν ο καθένας για την πάρτη του.

ο αρχαιολόγος αναπτύσσει κρυφή σχέση με τα μνημεία γύρω του, συνυπάρχει με τη γη, συνομιλεί με το λαό γιατί από κει προέρχεται και εκκινεί, και όταν μένει μόνος του τις νύχτες, νιώθει να κατακάθεται μέσα του η ωφέλεια και η δίκη της ολόκληρης ημέρας που προηγήθηκε. είδε, ένιωσε, διδάχτηκε, τώρα σιωπά και διαβάζει. είναι ζωντανά πλάσματα τα μνημεία που φροντίζει, το σώμα του θέτει στην υπηρεσία τους πρώτα απ´ όλα. για τούτο κι όταν αναπολεί και σχεδιάζει το μέλλον τους, μετρά κάθε του βήμα και τις συνέπειες που μπορεί αυτό να έχει.

σήμερα ένας με την πολιτική εξουσία, άλλος με την εκκλησιαστική, τρίτος με τη δικιά του κοσμική, των γνωριμιών του. αύριο θάναι άλλοι, και αν σήμερα όλα είναι βολικά και ειρηνικά, αύριο νέοι συσχετισμοί θα δημιουργηθούν. δεν μπορεί ένα μνημείο να ζει μόνον μέσα σε έναν συσχετισμό. αιώνες επιβιώνει, για τούτο και μνημείο καλείται. σήμερα έτσι, αύριο αλλιώς. σαν το σπλάχνο μας, δεν το εκθέτουμε σε κινδύνους, όταν μάλιστα αυτοί θα διχάσουν την κοινωνία. τι θα πάθει το μνημείο με έναν σταυρό; τίποτα. σήμερα, που έχουν ισορροπήσει όμως αυτοί οι συσχετισμοί. οσμιζόμαστε τη γη, αλλά για να το κάνουμε, πρέπει πρώτα να ξεπεζέψουμε.

σε μια πολιτεία χωρίς εθνική στρατηγική, οι ίδιοι άνθρωποι που επιλέγουν ένα δρόμο, οι ίδιοι άνθρωποι τον αποεπιλέγουν χωρίς κρίσιμη αιτία και επιλέγουν έναν άλλον. πολύ απλά, σαν η προηγούμενη χθεσινή επιλογή να ήταν φτηνούτσικο καπρίτσιο της στιγμής, σαν να μη δαπανήθηκαν ώρες αμειβόμενες και σαν να ήταν εύκολο να αποσπαστούν τόσοι άνθρωποι από άλλα έργα και να ασχολούνται για μήνες στο στήσιμο ενός προγράμματος βαρέως τύπου. κάποιος παλιός μου συνάδελφος, με θέση ευθύνης πολλά χρόνια, το θεώρησε κιόλας ανήθικο.

αν κάποτε μάθουμε πως οι επιτυχημένοι δρόμοι χαράσσονται πάνω σε παλιά πατήματα, θα ήταν πράγματι χρήσιμο. αν μάθουμε να σεβόμαστε τις δουλειές των προηγούμενων… ο σεβασμός του εαυτού μας δεν ξεκινά από τη διαγραφή των άλλων. ψευδείς ιδεολογισμοί και λαϊκισμοί επενδυμένοι με κυριλέ επενδύτη, που ελκύουν συνήθως, αν όχι αντικριστές, αλλά και ενίοτε κατά συνθήκην συγχρωτιζόμενες πλευρές, ανήκουν στην ατομική μαστοριά του δράστη, μα δεν μπορούν να αποτελούν μπούσουλα πλεύσης, ιδίως αν ο προορισμός είναι πολλαπλώς καθορισμένος από την ιστορία, την παράδοση, την παιδιόθεν ανάπτυξη στην οικογένεια, το σχολείο και την κοινωνική ζωή.

καταστρέψανε τη μυσταγωγία ενός κήπου, καταφυγίου της ψυχής από πάντα, εν ονόματι μιας γκλαμουριάς που καμιά πρακτική χρησιμότητα δεν έχει. γιατί το μνημείο από το ισοϋψές επίπεδο μοιάζει γυμνό και έρημο και από την Εγνατία καμιά διαφορά δεν διακρίνεται, ενώ ο μόνος τρόπος που θα το ενώσει με το ανάκτορο είναι να χαμηλώσει εκείνη η καμπούρα γης πάνω από την Καμάρα, που περιέχει όλη την ιστορία ανάμεσα στα δύο άκρα του ανακτορικού συγκροτήματος. αυτή η έρευνα δεν ξεκίνησε και δεν θα ξεκινήσει.. καλύτερα αν πρόκειται να γίνουν και πάλι επιλογές τύπου Βενιζέλου (προσωπικά το θεωρώ βέβαιο).

αστικός κομφορμισμός, οραματική αντίληψη του κόσμου επί τη βάσει προσωπικών αναφορών ή προσπάθεια ατομικής ανέλκυσης καταπατήσανε τη νομική ακολουθία, βάλανε έναν υπουργό στα κάρβουνα, σβαρνίσανε σε δυο εικοσιτετράωρα την ιστορική αλήθεια. βιάζεστε υπερβολικά αγαπητοί εσείς να χαράξετε πορείες. η ζωή είναι πράγματι μικρή και μπορεί να μην σας κάτσει, αλλά δεν πειράζει. παρατηρείστε την πεπατημένη και σεβαστείτε την. κανείς δεν θα χάσει από την τήρηση ευλαβούς σιωπής στα ήδη τιμηθέντα.

18 Σεπτεμβρίου 2020: Βγήκε η απόφαση του ΣτΕ για τη Ροτόντα, αριθμ. 9/2020 Ε’ Τμήμα, 5μελής σύνθεση: η δικηγόρος Αικατερίνη Γεωργιάδου μας ενημερώνει (παραθέτω μόνον τα σχετικά με την τοποθέτηση σταυρού. τίποτε από όλα αυτά δεν ανήκει στο χώρο του εμπιστευτικού/απορρήτου ώστε να διακινδυνεύσω να είμαι απρεπής ή παράνομη):

Φίλες/οι

σας ενημερώνω για τα εξής που αφορούν το δικαστήριο που κάναμε για την προστασία της Ροτόντα.

Α. Απορρίφθηκε η αίτηση ακυρώσεως που άσκησε το Ίδρυμα Πατερικών Μελετών «Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός» στρεφόμενη κατά της απόφασης Μπαλτά που ζητούσε να μην γίνονται κοσμικές χρήσεις στη Ροτόντα παρά μόνο θρησκευτικές. Θυμίζω ότι η απόφαση Μπαλτά εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 2016 μετά την κινητοποίηση των πολιτών και την παράσταση μας τότε στο ΚΑΣ και απέδωσε στο μνημείο 12 κοσμικές χρήσεις το χρόνο. Το θέμα είναι βέβαια να πραγματοποιούνται.

Β. Στην αίτηση ακυρώσεως που ασκήσαμε εμείς κατά της υπουργικής απόφασης Μπαλτά (εκδοθείσας τον Δεκέμβριο του 2015) για την τοποθέτηση σταυρού κλπ εκδόθηκε η απόφαση 9/2020 (Ε) 5 μελής σύνθεση, την οποία σας προωθώ και σας γράφω περιληπτικά τα κύρια σημεία της και την εκτίμηση μου:

1) Για τον σταυρό – που ήταν και το κεντρικό ζήτημα για το οποίο συγκεντρώθηκαν περί τις 700 υπογραφές το 2015 – έκρινε ότι ΔΕΝ μπορεί να γίνει η τοποθέτηση σταυρού με την υπουργική απόφαση Μπαλτά, αλλά αυτό πρέπει να εξετασθεί σε άμεση συνάρτηση με αντικεραυνική μελέτη που να το επιτρέπει. Δηλαδή πρέπει να βγει νέα υπουργική απόφαση που να εγκρίνει αντικεραυνική μελέτη.

2) ….

Συνοπτικά: Το θέμα του Σταυρού ξεκαθαρίστηκε και έκλεισε για την ώρα, αλλά μένει ανοιχτό στο μέλλον καθώς χρειάζεται νέα υπουργική απόφαση που να εγκρίνει αντικεραυνική μελέτη και να επιτρέπει την τοποθέτηση σταυρού… Παρενθετικά αναφέρω ότι ήταν αμφίβολο νομικά, καθώς η υπουργική απόφασης ήταν με δεξιοτεχνία διατυπωμένη αμφίσημα ώστε να αφήνει ανοιχτά ενδεχόμενα και διαφορετικές ερμηνείες, εάν ο σταυρός μπορούσε να μπει με την απόφαση Μπαλτά όταν θα γινόταν η μελέτη… ή εάν χρειαζόταν και ΝΕΑ απόφαση μαζί με την αντικεραυνική μελέτη… Τη δεύτερη ερμηνεία δέχθηκε το δικαστήριο.

26 Φεβρουαρίου 2016: υπερβολική δόση στις συναναστροφές… χρειάζομαι λίγη αποτοξίνωση. γνώρισα ανθρώπους που συμπάθησα πολύ με αυτή την ιστορία της Ροτόντας, που επιτέλους πήρε το δρόμο της προς το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας. η αλλεργία μου ενέσκηψε αγριότερη, το σώμα κάνει παρέα στη δυσανεξία του πνεύματος βλέπεις (χαμογελώ). είδα αγνώστους να νοιάζονται και γνωστούς να σφυρίζουν αδιάφορα ή ακόμη χειρότερα να προσπαθούν να γκριζάρουν το άσπρο. και όλο αυτό τριγύρω το ανέλπιδο περιβάλλον τυλίγει το πακέτο… σαν σε λίγο καιρό να συμπυκνώθηκαν πολλά μαζί, μοιάζει να μπούχτισα. επιβεβαίωσα ότι ο σαρωτής του μυαλού μου δουλεύει καλά, η μνήμη δεν εξέπεσε, κεντράρω καλά στο θέμα μου, η άνοια θα περιμένει πολύ για να φάει ψωμί από μένα (ελπίζω). περιμένουν στη μπάντα μερικά βιβλία για διάβασμα. δεν έμεινε άδειο μαξιλάρι στα ντιβάνια μου να κάτσει κανας άνθρωπος. Ο πειρασμός της νοσταλγίας κι ο Λυσιμελής πόθος του Πατρίκιου περιμένουν να τα αποσώσω, Τα γαλάζια μάτια της Τόνι Μόρισον, που έφαγα τον κόσμο να τα βρω, με κοιτάνε κατάματα από πέρυσι, η Λίγη φλόγα, πολλή στάχτη του Γιάννη Ατζακά από χθες αναμένει τη σειρά της, τα Ivo milo to Griko του Filieri με τη γραμματική και το Itela na su po του Salvatore Sicuro με τα canti popolari della Grecia Salentina που τα λάτρεψα, με περιστοιχίζουν ανυπόμονα, πρόσθες μια πρόδρομη ανακοίνωση στην Αθήνα -μια τεράστια δουλειά που δύσκολα θα τελειώσει τώρα που αφυπηρέτησα- , δυο ομιλίες τον Απρίλιο που θέλουν αρκετή δουλειά, τα δικά μου γραψίματα που με παίρνουν μαζί τους τις ήσυχες νύχτες σε μακρινές διαδρομές χωρίς ανάγκη για ζώνη ασφαλείας, την ανάγκη μου να περπατήσω παρέα με τα χρώματα στην παραλία, να αγγίξω πρόσωπα που αγαπώ κλπ, κλπ. so bye, bye, miss american pie για την ώρα. ένα μπανάκι στο άπιον του μπέσεμερ, που φυλάγω στο ντουλάπι μου, και επιστρέφω…

9 Φεβρουαρίου 2016: ο μητροπολίτης απάντησε με μετριοπάθεια σε σχετική ερώτηση του TheToc: Ξανάρχισε ο πόλεμος για τη Ροτόντα: Μουσείο ή ναός; Τι είναι τελικά η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης; Ναός ή μνημείο; Υπάρχει άβατο στους χώρους της και τi θα γίνει με την τοποθέτηση σταυρού; Οι πρωταγωνιστές στο TheTOC. http://www.thetoc.gr/politismos/article/ksanarxise-o-polemos-gia-ti-rotonta-mouseio-i-naos https://parallaximag.gr/skotadi-peftei-stin-rotonta-o-anthimos-zita-na-mpei-stauros-140431της ΚατερίναςΛυμπεροπούλου: Το TheTOC ζήτησε την τοποθέτηση του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Ανθιμου: – Παναγιότατε, όταν δεν γίνεται λειτουργία επιτρέπεται η πρόσβαση σε όλο το εσωτερικό του ναού; «Σε όλο το ναό επιτρέπεται η πρόσβαση, μόνο στο σημείο που είναι η Αγία Τράπεζα κι έχει μια, φυσική ας το πούμε, διαφύλαξη υπάρχει προσοχή για να μη γίνει ζημιά. Αλλά σε απόσταση ενός μέτρου μπορεί να βρεθεί κανείς κοντά και στην Αγία Τράπεζα. Τις ημέρες που δεν γίνονται θρησκευτικές τελετές μπορεί ο καθένας να μπει μέσα στη Ροτόντα να θαυμάσει τα πάντα. ΄Ισως θα υπάρξει μια πινακίδα που θα λέει ότι στο συγκεκριμένο σημείο είναι η θέση της Αγίας Τράπεζας για την τέλεση της θείας λειτουργίας. Εκεί , βέβαια, δεν θα πάει κανείς να κάνει κάτι απρεπές… Όλα σ’ αυτό το μνημείο τα σεβόμαστε. Δεν καταλαβαίνω, πάντως, από πού έδιωξε τις κυρίες ο υπάλληλος. Μήπως εκείνες θέλησαν, ίσως κι από απλή περιέργεια, να σηκώσουν να δουν τι υπάρχει κάτω από το κάλυμμα της Αγίας Τράπεζας; Σ’ αυτή την περίπτωση, ο υπάλληλος θα πρέπει να τους είπε – όχι να αποχωρήσουν από το μνημείο αλλά – από την προσέγγιση στην Αγία Τράπεζα. Όχι, εμείς δεν είμαστε εκεί να φυλάμε μήπως πάει κανείς στο ναό…. Εμείς φεύγουμε και υπάρχει ο υπάλληλος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που ενεργεί με βάση αυτά που έχουν πει. – Αληθεύει ότι έχουν παραγγελθεί στασίδια κι επισκοπικός θρόνος για να πλαισιώσουν τη Ροτόντα; «Υπάρχουν αλλά είναι παλαιά και σας διαβεβαιώ είναι κινητά. Δεν έχουν θεμελίωση και δεν αποτελούν επίδραση ή επέμβαση στο οικοδόμημα». – Για εσάς η Ροτόντα είναι ναός ή μνημείο; «Είναι ναός γι’ αυτό και λειτουργείται. Εάν θα θέλαμε να βάλουμε κάτω όλα τα χρόνια από την ίδρυση της Ροτόντας τη ρωμαϊκή εποχή μέχρι σήμερα θα βλέπαμε ότι το 75% της χρήσεως του οικοδομήματος αυτού είναι ως εκκλησία κι ως ναός. Από την εποχή του Μέγα Κωνσταντίνου και για πολλούς αιώνες μέχρι της ελεύσεως των μουσουλμάνων, η Ροτόντα χρησιμοποιείται ως χριστιανικός ναός. Και μάλιστα λέγεται ότι και ο Μέγας Κωνσταντίνος και ο Θεοδόσιος είχαν ζητήσει να ταφούν εδώ. Αυτό δείχνει τη μεγάλη σημασία που έδειχναν στο ναό. Αφ’ στιγμής ήρθε ο Μέγας Κωνσταντίνος, εγκαινιάστηκε και έμεινε ως εκκλησία. Και μάλιστα όταν ήρθαν οι μουσουλμάνοι, τα 100 πρώτα χρόνια το άφησαν να λειτουργεί για τους Χριστιανούς. Αργότερα μετατράπηκε σε τζαμί και μπήκε κι ένας τεράστιος μιναρές ο οποίος εξακολουθεί να υπάρχει και που κι εγώ ο ίδιος όταν ρωτήθηκα είπα να μείνει για να δείχνει την ιστορία γύρω απ’ αυτό το μνημείο».

προσωπικά δέσποτά μου έβαινα απρόσκοπτα στο αυθεντικό ιερό βήμα από την ηλικία των 25 ετών, 1980 ήταν τότε που κατέφθασα να υπηρετήσω στην αυλή των θαυμάτων. αμέτρητες φορές στο μεταξύ έβαινα και προχθές, 06.02.2016, έβην ομοίως, οπότε και φωτογράφισα καταλεπτώς το σύμπαν. συνεπώς σε εμένα δεν επισημάνθηκε ποτέ κανένα άβατον και από καμία πηγή.

13 Ιανουαρίου 2016: Μία Κυριακή το μήνα λειτουργία στη Ροτόντα με απόφαση Μπαλτά. https://www.voria.gr/article/apofasi-mpalta-gia-telesi-14-litourgion-sti-rotontahttps://parallaximag.gr/skotadi-peftei-stin-rotonta-o-anthimos-zita-na-mpei-stauros-140431 Θα χρησιμοποιείται εφεξής και ως λατρευτικός χώρος, αφού θα τελείται λειτουργία μία Κυριακή το μήνα – Έξαλλοι στον ΣΥΡΙΖΑ με την «εκκλησιαστικοποίηση» Στην απόφαση να τελείται μία Κυριακή το μήνα θρησκευτική λειτουργία στη Ροτόντα, ικανοποιώντας, έτσι, σχετικό αίτημα του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Άνθιμου, προχώρησε ο υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς, εγείροντας θύελλα αντιδράσεων στα «σπλάχνα» του ΣΥΡΙΖΑ. Η συγκεκριμένη απόφαση του υπουργού προκάλεσε αντιδράσεις στο τμήμα Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και σε οργανώσεις της συμπρωτεύουσας, αφού αμφότεροι υπενθυμίζουν ότι επί χρόνια δινόταν μάχη με την τοπική μητρόπολη, προκειμένου το μνημείο να λειτουργεί ως ένα διαθρησκευτικό και πολυπολιτισμικό μνημείο, και όχι ως εκκλησία. Διάσταση, όμως, παίρνουν και οι αντιδράσεις σχετικά με την τοποθέτηση σταυρού στο μνημείο. Οι κάτοικοι της περιοχής σε επιστολή τους προς τον κ.Μπαλτά, όπως σας είχε ενημερώσει η Voria.gr, επισήμαιναν, μεταξύ άλλων, ότι «το μνημείο της Ροτόντας χρειάζεται να βρει την πλήρη μουσειακή του αξιοποίηση καθώς και πολιτιστική χρήση, εναρμονισμένη με τον ιστορικό προορισμό και την αρχιτεκτονική του, υπό την ευθύνη, πάντοτε, της αρχαιολογικής υπηρεσίας, προς όφελος της πόλης, των κατοίκων και των επισκεπτών της». Δεκάδες υπογραφές έχουν συγκεντρωθεί μέχρι στιγμής κάτω από κείμενο που διακινήθηκε ηλεκτρονικά, με το οποίο οι υπογράφοντες τάσσονται κατά της «εκκλησιαστικοποίησης» του μνημείου. Παράλληλα, τονίζουν πως η «αντιπαράθεση του σταυρού με τον μιναρέ δεν έχει θέση στην κοινωνία μας και στην εποχή μας».

Ιανουάριος 2016: η δημοτική σύμβουλος της παράταξης Γειτονιές σε δράση Ελεάννα Ιωαννίδου γράφει στο facebook για τη συνάντησή μας με τον υπουργό Πολιτισμού στο Ηλέκτρα Παλάς στις 16 Ιανουαρίου:

Μετά τη συνάντηση που είχαμε η πρωτοβουλία πολιτών για τη Ροτόντα χθες το πρωί με τον υπουργό πολιτισμού, Αριστείδη Μπαλτά, o υπουργός, (και) σε δημόσιες δηλώσεις του, ξεκαθάρισε τον διαπολιτισμικό χαρακτήρα του μνημείου και τάχθηκε κατά της περαιτέρω αλλοίωσης της εξωτερικής και εσωτερικής υλικής του υπόστασης. Επόμενο βήμα ευελπιστούμε να είναι η αποσαφήνιση του διατακτικού της απόφασής του, ώστε να μην αφήνονται περιθώρια παρερμηνειών (και ανοίγονται ορέξεις (και) σε τυχόν επόμενους υπουργούς), αλλά και η αναβάθμιση του μουσειακού χαρακτήρα του μνημείου, με πλήρη μουσειογραφική μελέτη (η βασική μουσειολογική εγκρίθηκε το 2012). Από τη συνάντησή μας, κρατώ την διάθεσή του για διάλογο, την ευγένειά του και την πλήρη αποσαφήνιση πως δεν θα επιτρέψει περαιτέρω πράξεις που τείνουν στην «εκκλησιαστικοποίηση» του μνημείου. Εκτίμησα ιδιαίτερα τη θετικότητά του στην πρόταση να γίνει ανασκαφή μεταξύ Αψίδας του Γαλερίου (Καμάρα) και Ροτόντας, ώστε να αναδειχθεί όπως της αξίζει η Ρωμαϊκή ιστορία του μνημείου. Μιας και τώρα το σημείο είναι διαμορφωμένο ως δημοτικό πάρκο, μια τέτοια ανασκαφή, εφόσον αποφασιστεί από το ΥΠΠΟ, θα μπορούσε να ξεκινήσει άμεσα και χωρίς κόστος απαλλοτρίωσης, με βέβαιη τη συναίνεση του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης.

Υ.Γ. Στο σημερινό του κήρυγμα, ο Μητροπολίτης Άνθιμος αντεπιτίθεται, λέγοντας πως ο σταυρός θα μπει και επιβεβαιώνοντας αυτό που οι πιο υποψιασμένοι καταλαβαίνουν: για ένα εκκλησιαστικό μηχανισμό, μια μάχη συμβόλων είναι μάχη ουσίας.

9 Ιανουαρίου 2016: η δημοτική σύμβουλος και δικηγόρος Ελεάννα Ιωαννίδου, η εκδότρια Άννα Χατζημανώλη, η δικηγόρος Αικατερίνη Γεωργιάδου, η αρχαιολόγος Κατερίνα Νικολαΐδου, ο πολιτικός επιστήμων Ανδρέας Βασιλείου και εγώ συνοψίζουμε την πραγματικότητα του τελευταίου καιρού και ζητούμε και μέσα από το facebook από τους Θεσσαλονικείς να προστρέξουν: Μετά από πολλούς καφέδες, μελομακάρονα, ενίοτε και λίγο κρασί, ζυμώσεις, συναντήσεις σε σπίτια, σε πάρκα, στο μνημείο, σε καφέ, γνώμες από ανθρώπους που εκτιμούμε, ανταλλαγές μηνυμάτων και χάσιμο στην «παρακολούθηση αλλαγών», μια ομάδα πολιτών της Θεσσαλονίκης, συντάξαμε αυτή την επιστολή προς τον υπουργό πολιτισμού για την ανάγκη το μνημείο Ροτόντα να διατηρήσει αλώβητο τον πολυπολιτισμικό μνημειακό του χαρακτήρα. Η επιστολή είναι ανοιχτή για υπογραφές μέχρι την Τρίτη. Δεν ξέρω αν θα πετύχουμε (μόνο) με αυτήν, αλλά ξέρω πως δεν υπάρχει διεκδίκηση χαμένη, μόνο παρατημένη.

Παρακαλούμε διαβάστε την επιστολή που ακολουθεί κι εφόσον συμφωνείτε με το περιεχόμενό της, να την υπογράψετε, αποστέλλοντας ονοματεπώνυμο, ιδιότητα, και προαιρετικά διεύθυνση, πατρώνυμο, και αριθμό τηλεφώνου μέχρι και την Τρίτη 12 Ιανουαρίου 2016 και ώρα 22.00 μ.μ. στην ηλεκτρονική διεύθυνση thessalonikimonuments@gmail.com

Προς τον Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού κύριο Αριστείδη Μπαλτά

Αξιότιμε κύριε Υπουργέ,

Σας απευθύνουμε την παρούσα επιστολή-έκκληση ύστερα από το θόρυβο που δημιουργήθηκε από δημοσιεύματα για την επικείμενη τοποθέτηση σταυρού και λοιπού εκκλησιαστικού εξοπλισμού βυζαντινής αισθητικής στο μνημείο της Ροτόντας και την κατάληξη του θέματος με την έκδοση της υπ’ αριθ.ΥΠΠΟΑ/Γ∆ΑΠΚ/∆ΒΜΑ/ΤΒΜΑΧΜΑΕ/369131/217733/10534/3011/23.12.2015 απόφασής σας.

Η Ροτόντα, διαχρονικό σύμβολο των τριών αυτοκρατοριών μέσα στις οποίες έλαμψε η Θεσσαλονίκη, έμβλημα διαπολιτισμικότητας από το 1917 μέχρι και σήμερα, αποτελεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, του οποίου η προστασία διέπεται από την εθνική και τη διεθνή νομοθεσία.

Η συμπερίληψη της Ροτόντας στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο το 1988 ήρθε προς επίρρωση των ανωτέρω, επικυρώνει την παγκόσμια εμβέλεια του μνημείου και μεγεθύνει την ευθύνη για την προστασία του.

Σε κάθε επέμβαση στη Ροτόντα προέχει η διατήρηση της ταυτότητάς της ως πολιτιστικού αγαθού και η διασφάλιση της μουσειακής της χρήσης που κατοχυρώθηκε, όλο αυτό το διάστημα, με σειρά πολιτικών επιλογών που έλαβαν τη μορφή διοικητικών πράξεων και επικυρώθηκε με την υπ’ αριθ. 2068/1999 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Η ανωτέρω απόφασή σας εγκρίνει σειρά παρεμβάσεων επί της Ροτόντας, οι οποίες εκτελούνται από τις 23/12/15 στο εσωτερικό και το εξωτερικό του μνημείου, αλλοιώνοντας τα κατοχυρωμένα χαρακτηριστικά της χρήσης του. Η τροποποίηση της εξωτερικής και της εσωτερικής όψης του μνημείου με προσθήκη συμβόλων και νεότευκτων αντικειμένων που προορίζονται για λατρευτική χρήση, συνιστά αλλοίωση της αυθεντικής υλικής υπόστασης και συνεπακόλουθα της ιστορικής μνήμης που το μνημείο – όπως σώζεται – διατηρεί.

Η απόφασή σας εξαρτά το ενδεχόμενο τοποθέτησης σταυρού όχι από αρχαιολογικά κριτήρια όπως απαιτεί η νομοθεσία, αλλά από κριτήρια αντικεραυνικής προστασίας του μνημείου. Η ασάφεια της διατύπωσης που επιδέχεται αντιφατικές ερμηνείες, μας προκαλεί έντονες ανησυχίες και φοβόμαστε ότι ενδέχεται να διεγείρει μνήμες δυσάρεστες και ιδεολογικές αντιδικίες που η κοινωνία της Θεσσαλονίκης θέλει να αφήσει πίσω της. Άλλωστε, αντιπαράθεση του σταυρού με το μιναρέ δεν έχει θέση στην κοινωνία μας και στην εποχή μας.

Το μνημείο της Ροτόντας χρειάζεται να βρει την πλήρη μουσειακή του αξιοποίηση καθώς και πολιτιστική χρήση, εναρμονισμένη με τον ιστορικό προορισμό και την αρχιτεκτονική του, υπό την ευθύνη, πάντοτε, της αρχαιολογικής υπηρεσίας, προς όφελος της πόλης, των κατοίκων και των επισκεπτών της.

Για τους λόγους αυτούς, οι παρακάτω υπογράφουσες και υπογράφοντες σας καλούμε να επανεξετάσετε το θέμα και να αναθεωρήσετε την απόφασή σας με γνώμονα την αποτροπή κάθε ενέργειας που τείνει στην «εκκλησιαστικοποίηση» του μνημείου.

η επιστολή τελικά υπογράφηκε από 653 άτομα.

Ιανουάριος 2016: μία φίλη με ρωτά αν η Ροτόντα είναι ο αρχαιότερος χριστιανικός ναός της πόλης καθώς και αυτό ακούστηκε πάνω στον βρασμό. της απαντώ αρνητικά. η χριστιανική θρησκεία επικρατεί στην πόλη περί το 400 μ.Χ. οι παλιότερες εκκλησίες της Θεσσαλονίκης είναι ως σήμερα η κοιμητηριακή βασιλική στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου (380-430) και ο ναΐσκος-μαρτύριο που βρέθηκε στις ανασκαφές του μετρό στο σταθμό Σιντριβάνι (4ος αι.), πάλι εν μέσω νεκροταφείου, πάνω στον οποίο ιδρύθηκε λίγο αργότερα μία ακόμη βασιλική. τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής, νομίσματα και άλλα), δίνουν αυτές τις χρονολογήσεις. περί το 430 μ.Χ. χρονολογείται ο ναός έξω από τη Ληταία Πύλη, πιθανόν αφιερωμένος στις μάρτυρες Χιόνη, Ειρήνη, Αγάπη, και ακολουθούν η Αχειροποίητος και ο Όσιος Δαβίδ. η Ροτόντα εκχριστιανίζεται λίγο αργότερα. εξηγώ στη φίλη ότι τα γνωρίζω από πρώτο χέρι, πολλά τα ανέσκαψα με τους συνεργάτες μου, εργάστηκα στην Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων από το 1980 ως και το 2014, με μικρή διακοπή 4,5 ετών ανάμεσα, δηλαδή για 30 χρόνια. ό,τι λέγω, είναι δημοσιευμένο από ικανό αριθμό επιστημόνων και στη διάθεση όποιου το επιθυμεί.

28 Δεκεμβρίου 2015: οι Γειτονιές σε Δράση – Οικολογία Αλληλεγγύη Πολιτισμός (αναγνώστη, διάβαζε Ελεάννα) αναρτούν στη σελίδα τους στο facebook τα εξής: ζητήσαμε εγγράφως από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης αντίγραφα του φακέλου που συνοδεύει την πρόσφατη απόφαση του υπουργού Πολιτισμού για τη Ροτόντα. Αφού μάθαμε από επίσημα χείλη πως η αίτησή μας πρωτοκολλήθηκε μια εβδομάδα μετά, αφού ενημερωθήκαμε προφορικά πως δεν μας χορηγούν τίποτα και πως θα στείλουν το αίτημά μας στο υπουργείο, αφού το υπουργείο μας απάντησε εγγράφως πως αρμόδια για τη χορήγηση των αντιγράφων που ζητήσαμε ήταν η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης, αφού ζητήσαμε πολιτική παρέμβαση από στέλεχος του υπουργείου για να μας δοθεί ο φάκελος, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα, που απέβη άκαρπη, προσφύγαμε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης. Με την εισαγγελική παραγγελία ανά χείρας, πήγαμε σήμερα στη Ροτόντα, στο προαύλιο της οποίας στεγάζεται η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Έχοντας διεκπεραιώσει την πρωτοκόλληση και συνεννοηθεί με την υπάλληλο και την αναπληρώτρια προϊσταμένη για την άμεση χορήγηση των αντιγράφων που διέταξε η εισαγγελέας, επισκεφθήκαμε, όπως κάνουμε συχνά-πυκνά εδώ και χρόνια, το εσωτερικό του μνημείου. Ο λαμπερός ήλιος που έμπαινε από τα παράθυρα, κάνοντάς τα να μοιάζουν με προβολείς, χάιδευε τα μοναδικά ψηφιδωτά του μνημείου, γεμίζοντάς μας με δέος για τον αρχιτέκτονα του αρχαιότερου κτιρίου της πόλης μας. Τρεις νέοι στέκονταν σε μία γωνιά, βουβοί από θαυμασμό, ενώ ο μόνος ήχος ήταν ενός μηχανήματος που χειριζόταν μια συντηρήτρια χωμένη σε μια εσοχή του δαπέδου στην πλευρά της Αγίας Τράπεζας. Στο θόλο πάνω και πίσω από την Αγία Τράπεζα λαμπύριζε ένα εκπληκτικό ψηφιδωτό, όπου δύο μορφές έχουν γλιτώσει το σβήσιμο του προσώπου που υπέστησαν την Οθωμανική περίοδο οι χριστιανικές αγιογραφίες. Ανεβήκαμε στο ολόισιο, ελάχιστα υπερυψωμένο δάπεδο, περάσαμε από το ανοιχτό εκκλησιαστικό διαχωριστικό (το οποίο, σύμφωνα με την απόφαση του ΄99, δεν θα έπρεπε να είναι εκεί, παρά μόνο κατά τη διάρκεια των 12 θρησκευτικών τελετών το χρόνο) και σταθήκαμε κάτω από το ψηφιδωτό, ψάχνοντας για πινακίδα με πληροφορίες για την προέλευσή του και θαυμάζοντας το βλέμμα του ενός προσώπου που διασώθηκε. Ξαφνικά, από την κεντρική είσοδο εμφανίστηκε ένας κύριος, κατευθύνθηκε προς εμάς και μας φώναξε να βγούμε αμέσως από εκεί, γιατί, λέει, είμαστε γυναίκες και ο χώρος είναι ιερός. Ήταν τέτοιο το σοκ, που δυσκολευτήκαμε να συνειδητοποιήσουμε πως ήταν υπάλληλος του υπουργείου. Αφού συστηθήκαμε, συνέχισε να επιμένει να φύγουμε, παρότι τον ενημερώσαμε πως την προηγούμενη εβδομάδα ήμασταν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο όπου ξεκαθαρίστηκε η μουσειακή και όχι εκκλησιαστική χρήση του μνημείου, παρότι του ζητήσαμε αντίγραφο της εντολής που απαγορεύει την είσοδο στις γυναίκες στο χώρο του «Ιερού» (είναι, λέει, προφορική από τον προϊστάμενο) και παρότι τον ρωτήσαμε γιατί, τότε, επιτρέπεται στη συντηρήτρια να βρίσκεται εκεί. Σ’ αυτή την ερώτηση απάντησε η ίδια η συντηρήτρια που μέχρι εκείνη τη στιγμή συνέχιζε βουβή την εργασία της: «εγώ έχω πάρει ειδική ευλογία, για να βρίσκομαι εδώ!» Μετά από αυτό, αποχωρήσαμε απογοητευμένες, αλλά και από συμπόνοια στον υπάλληλο που κόντευε να πάθει έμφραγμα, βλέποντας κι άλλη μία επισκέπτρια που μόλις είχε μπει στο μνημείο, να εισέρχεται αγέρωχα στην «εκκλησιαστική’ εσοχή του κτιρίου. Στο τέλος της ημέρας, δεν μπορώ να αποφασίσω τι είναι πιο τραγικό:
– ότι χρειάστηκε να πάρουμε εισαγγελική παραγγελία, για να ικανοποιηθεί το δικαίωμά μας που προστατεύεται από τα άρθρα 10 και 24 του Συντάγματος, να έχουμε την ακριβή εικόνα των μελετών που εγκρίθηκαν για τη Ροτόντα;
– ότι δεν έχουμε όλες την «ειδική ευλογία», προκειμένου να επισκεφθούμε ολόκληρο το πιο σημαντικό μνημείο της πόλης μας;
– ότι υπάλληλοι του κράτους εφαρμόζουν διακρίσεις με βάση το φύλο;
– ή ότι μεθοδεύεται η de facto «εκκλησιαστικοποίηση» της Ροτόντας, δείχνοντάς μας ότι η θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους που κατακτήθηκε με το Διαφωτισμό έχει πολύ δρόμο, για να φτάσει στη χώρα μας;

24 Δεκεμβρίου 2015: τί έγινε στο άψε-σβήσε για να «αποδοθεί» η Ροτόντα στο κοινό; βάζω εισαγωγικά γιατί τη λέξη απόδοση τη συναντάμε πολλές φορές να τραβιέται από τα μαλλιά. όλοι να αποδώσουμε θέλουμε, να προλάβουμε στη σύντομη υπαλληλική μας θητεία να γράψουμε το ιστορικό μας κεφάλαιο, να διαιωνισθούμε κομμάτι. τις τελευταίες μέρες αποκλείστηκε από το κοινό το αυθεντικό αρχαίο ιερό βήμα δηλαδή το 1/3 της επιφάνειας του κτιρίου (διότι σε Ιερό Βήμα δεν επιτρέπονται επισκέψεις και χρειάζεται ειδική ευλογία όπως είδαμε παραπάνω) και κοσμήθηκε για τις ανάγκες της σύγχρονης λατρείας με τρόπο που αρμόζει σε καθολική εκκλησία μάλλον και ουδόλως βυζαντινίζοντα, όπως λέγεται. γκρεμίστηκε ο κηρυγμένος περίβολος κατά το νότιο τμήμα του και αντικαταστάθηκε με κάγκελα, δέντρο κόπηκε γιατί λέγεται ότι εμπόδιζε τη θέαση, απομακρύνθηκε η ενημερωτική πινακίδα του προγράμματος ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΙΣ για τη διευκόλυνση των επισκεπτών με κινητικά προβλήματα και προβλήματα όρασης πριν λήξει ο συμβατικός χρόνος, σταυρός στη θέση του αρχαίου οπαίου θα μπει όταν μπει αλεξικέραυνο (θα μου πείτε ότι βάζω πισπίνια αν προσθέσω πως άλλη μια μελέτη απαιτείται προτού ο τεράστιος, για να είναι ορατός από κάτω και μακριά, σταυρός πακτωθεί στην κορυφή του θόλου, ήγουν μια στατική μελέτη).

23 Δεκεμβρίου 2015: Κατεδάφισαν μέρος του προαύλιου τοίχου της Ροτόντας – Αντιδρούν κάτοικοι και αρχαιολόγοι https://alterthess.gr/katedafisan-meros-toy-proaylioy-toichoy-tis-rotontas-antidroyn-katoikoi-kai-archaiologoi Την κατεδάφιση μέρους του προαύλιου τοίχου της Ροτόντας πραγματοποίησαν το πρωί της Τετάρτης εργάτες εταιρείας μετά από απόφαση των αρμόδιων υπηρεσιών της Εφορίας Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τον εργολάβο το μέρος του τοίχου κατεδαφίστηκε για να τοποθετηθούν στο ίδιο σημείο κάγκελα, ώστε ο επισκέπτης να έχει οπτική επαφή με τα αρχαία που βρίσκονται μεταξύ της Ροτόντας και του φράχτη. Παράλληλα με την κατεδάφιση του τοίχου κόπηκε και ένα δέντρο, το οποίο είχε δημιουργήσει στατικό πρόβλημα στον πετρόχτιστο προαύλιο τοίχο. Πρόκειται για την νότια είσοδο του μνημείου, από την πλευρά της Καμάρας, όπου το μνημείο είναι προσεγγίσιμο μέσω μικρής μεταλλικής γέφυρας που έχει τοποθετηθεί τα τελευταία χρόνια. Την αντίδραση και ενόχληση κατοίκων της περιοχής και αρχαιολόγων της πόλης προκάλεσαν οι ενέργειες της Εφορίας Αρχαιοτήτων, λίγες μέρες μετά την απόδοση του μνημείου στην πόλη, μετά από τέσσερις σχεδόν δεκαετίες. Σύμφωνα με Υπουργική Απόφαση του Δεκεμβρίου του 1961 (ΥΑ 15813/19-12-1961 – ΦΕΚ 36/Β/3-2-1962) χαρακτηρίζεται ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και αρχαιολογικός χώρος ο Άγιος Γεώργιος (Ροτόντα) μετά του περιβόλου αυτού.

23 Δεκεμβρίου 2015: γείτονες, κυρίως και αρχαιολόγοι λυπούνται για την καθαίρεση του τοίχου. εγώ παρακολουθώ από επαγγελματική διαστροφή, υπολείμματα της οποίας μου απέμειναν, πώς διάγει τον ορθόφρονα βίον της η γυναίκα του Καίσαρος. εάν αγαπητέ δεν το έχεις καταλάβει έως σήμερα, η εφορεία βιάζεται να αναδείξει το μνημείο. βιάζεται πολύ, θέλει να τελειώνει και χθες αν γίνεται. τέτοιες ταχύτητες βεβαίως μόνον σε παραμονές εγκαινίων, αφίξεων υψηλών προσώπων ή άλλων σημαντικών γεγονότων έχουν επιδειχθεί ποτέ στο ελληνικό Δημόσιο και πολλοί αναρωτιούνται τί ακριβώς πρόκειται να συμβεί. δυστυχώς δεν το γνωρίζω. γνωρίζω όμως πολύ καλά ότι η νομιμότητα εξυψώνει και σταθεροποιεί τον σκοπό.

με ΑΔΑ 6ΩΖ04653Π4-4ΑΦ δες με τα μάτια σου στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ τη σύμβαση υπ’ αριθμ. 367266/216564/6566/880/22-12-15 ποσού 3.450,40€ με τον κύριο Κωνσταντίνο Γκούμα, ο οποίος καλείται να καθαιρέσει το νεώτερο λιθόκτιστο τμήμα του περιβόλου, σε μήκος 6 περίπου μέτρων εκατέρωθεν της κεντρικής θύρας, με σκοπό την ανάδειξη και άμεση απόδοση του μνημείου στο κοινό. επιπρόσθετα, το προς καθαίρεση τμήμα του περιβόλου παρουσιάζει ρηγματώσεις καθιστώντας επισφαλή τη στατική του επάρκεια. ναι του ΚΑΣ για την πράξη αυτή λένε ότι υπάρχει, άδεια υπουργική λένε ότι δεν υπάρχει. και αν ο υπουργός δεν υπογράψει τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ; άρα γνωρίζουν, φίλε μου, ότι ο υπουργός θα υπογράψει. άρα τι είναι ένας υπουργός; άρα ας περιμένουμε και τον σταυρό..

είναι ο περίβολος κηρυγμένος το 1961; είναι. Το 1961, ενωρίτερα και έως περίπου το 2000, η οριοθέτηση των αρχαιολογικών χώρων γινόταν είτε με το όνομα του ιδιοκτήτη του γειτονικού κτήματος (π.χ. συνορεύει με τον αγρό του κυρίου Ορθοφρονά), όπως στους βυζαντινούς περιορισμούς δηλαδή (π.χ. συνορεύει με τον οπωρώνα του Σπαστρίκου), είτε με το όνομα του δρόμου (π.χ. συνορεύει νοτίως με την οδό Αποστόλου Παύλου και τον εκεί δημόσιο κήπο). στην περίπτωση της Ροτόντας ο αρχαιολογικός της χώρος ορίζονταν και έκλεινε με τον περίβολό της. για τούτο, αλλά και για την ως εκείνη τη στιγμή της κήρυξης παλαιότητά του, είχε κηρυχθεί και αυτός διατηρητέος, και με την κήρυξη αυτή είχε εισαχθεί το μνημείο στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο. σήμερα με την καθαίρεση, το όριο του αρχαιολογικού χώρου και συνεπώς η ιδιοκτησία του Υπουργείου Πολιτισμού δεν υπάρχει. ακόμα και αν μια μοντέρνα και ιδανικά διαφανής σιδεριά τον αντικαταστήσει αύριο, που θα αφήσει απόξω τους κακοκαλλιτέχνες των τοίχων, απαιτείται σειρά χρονοβόρων διοικητικών πράξεων και ενημέρωση των σχετικών ανά τον κόσμο αρχείων.

με το ΑΔΑ 7ΘΜΙ4653Π4-204 μπορείς ομοίως, ιδίοις όμμασιν, να πληροφορηθείς ότι η φορητή έως σήμερα Αγία Τράπεζα θα πακτωθεί. Στο πλαίσιο της άμεσης απόδοσης του μνημείου στο κοινό, με στόχο τον ευπρεπισμό του χώρου, η Εφορεία προχώρησε στην αποκάλυψη της συνολικής επιφάνειας του δαπέδου του Ιερού Βήματος και στην έγκριση κατασκευής δαπέδου σε μία και ενιαία στάθμη, ώστε αυτό να καταστεί ασφαλές και βατό…Ομοίως θα διατηρηθεί στη θέση της η υφιστάμενη μαρμάρινη Αγία Τράπεζα, της οποίας η βάση θα πακτωθεί στο νέο δάπεδο…. Σύμφωνα με την τροποποιημένη εγκεκριμένη μελέτη, η αποκατάσταση τμήματος δαπέδου, συνολικής επιφάνειας 83τμ…… (πρόκειται για κείνη τη μελέτη που θα έπαιρνε από το νέο ΕΣΠΑ κοντά 700.000€ για να υλοποιηθεί). Ναι του ΚΑΣ για την πράξη αυτή λένε ότι υπάρχει, άδεια υπουργική λένε ότι δεν υπάρχει. και αν ο υπουργός δεν υπογράψει τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ; άρα γνωρίζουν, φίλε μου, ότι ο υπουργός θα υπογράψει. άρα τι είναι ένας υπουργός; άρα ας περιμένουμε και τον σταυρό.

αγαπημένοι μου, ο σταυρός δεν μας πειράζει. τα ιδεολογήματα μας ενοχλούν και τα ευφυολογήματα μας τανύζουν.

21 Δεκεμβρίου 2015: στην Εφημερίδα των Συντακτών ο Απόστολος Λυκεσάς γράφει Εξηγήσεις και αντιδράσεις για τον σταυρό: Ενώ κύκλοι του ΥΠΠΟ διαβεβαιώνουν ότι το μνημείο θα φιλοξενεί μόνο μία λειτουργία τον μήνα, αρχαιολόγοι και επιστήμονες φοβούνται ότι ανοίγει ο δρόμος για παράδοσή του στην Εκκλησία https://www.efsyn.gr/tehnes/art-nea/52627_exigiseis-kai-antidraseis-gia-ton-stayro: Με χριστουγεννιάτικους ύμνους και τον «Ακάθιστο Υμνο» εγκαινιάστηκε η νέα περίοδος της Ροτόντας στη Θεσσαλονίκη παρουσία πολυπληθούς κοινού, ενώ παράλληλα ένα άλλο πλήθος, επιστημόνων και πολιτών, δείχνει να…. κάθεται σε αναμμένα κάρβουνα. Αντιλαμβάνονται ότι παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, στην πράξη το μνημείο μετατρέπεται σιωπηλά σε ναό. Για την ώρα όλοι μιλάνε πίσω από το «παραβάν» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς καθίσταται σαφές ότι αντιλήφθηκαν περί τίνος πρόκειται με καθυστέρηση… Κύκλοι του υπουργείου τονίζουν, πάντως, ότι η Ροτόντα θα χρησιμοποιείται ως εκκλησία μόνο μία φορά τον μήνα, ενώ θα προστεθεί άλλη μία λειτουργία, στην εορτή των Αρχαγγέλων, ύστερα από πρόταση του προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, Θανάση Χονδρογιάννη. Οσο για την προσθήκη του σταυρού, την εξηγούν με την ίδια επιχειρηματολογία που χρησιμοποιεί κι αυτός, ότι δηλαδή «η τοποθέτηση σταυρού εξισορροπεί τη σηματοδότηση του μιναρέ», επιχείρημα όχι μόνο έωλο αλλά και αρκούντως επικίνδυνο αν αναλογιστούμε τι κινήσεις και αιτήματα μπορεί να συμπαρασύρει. Το ενδιαφέρον είναι ότι από πουθενά δεν προκύπτει ότι για τον σταυρό υπήρξε αίτημα της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης. Το αντίθετο μάλιστα. Η Μητρόπολη είχε κάνει δεκτή την προηγούμενη μελέτη, η οποία είχε τύχει έγκρισης επίσης από το ΚΑΣ και είχε υπογραφεί από την υπηρεσιακή υπουργό Τατιάνα Καραπαναγιώτη, χωρίς να περιέχει σταυρό. Ενώ η τρέχουσα, παρά την έγκριση, δεν έχει ακόμη υπογραφεί από τον Αριστείδη Μπαλτά. Η προηγούμενη μελέτη, η οποία ίσχυε μέχρι πριν από ένα χρόνο, προέβλεπε ότι η Ροτόντα θα στέγαζε μόνιμη μουσειολογική έκθεση, με αναβάθμιση, μάλιστα, και όλων των ορθόδοξων στοιχείων που την έχουν χαρακτηρίσει και ίσως του πιο εμβληματικού, του εντυπωσιακού γλυπτού άμβωνα του 5ου-6ου αιώνα, η βάση του οποίου βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, ενώ το εντυπωσιακό γλυπτό επιδεικνύεται με κάθε επισημότητα στο… Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Αντί λοιπόν για μια επιστημονική προσέγγιση, που θα αναδείκνυε την οικουμενικότητα και επιπλέον τα θρησκευτικά και ορθόδοξα στοιχεία, επιχειρείται να αποδοθεί η θρησκευτικότητα με μια «ιδεολογική προσέγγιση». Το ενδιαφέρον είναι ότι ο επίδικος σταυρός δεν έχει τοποθετηθεί ακόμη, διότι σχεδιάστηκε μεν από υπάλληλο της αρμόδιας Εφορείας, ο οποίος ζήτησε -σωστά- να γίνει στατική μελέτη, καθώς για να φαίνεται πρέπει να είναι μεγάλος, δηλαδή βαρύς. Επιπλέον, κάποιος αναρωτήθηκε τι θα γίνει με την αντικεραυνική προστασία, αφού ένας μεσαίος κεραυνός και μόνο μπορεί να κλείσει το μνημείο για άλλα σαράντα χρόνια, χωρίς να υπολογίζονται οι ζημιές. Τα σχόλια στο facebook για το θέμα είναι δεκάδες και αιχμηρά. «Η έμπηξη στην κορυφή του μνημείου ενός σταυρού σημαίνει οριστική απόδοσή του στην εκκλησία», σχολιάζει παλαιά και έμπειρη αρχαιολόγος η οποία σημειώνει ότι με αυτά που συμβαίνουν «η Εφορεία και το ΥΠΠΟ πυροβολούν τα πόδια τους», καθώς ούτε λίγο ούτε πολύ είναι σαν να λένε ότι όποιες εργασίες ήταν να γίνουν στο μνημείο έγιναν και τέλος… Μόνο που η μελέτη, που «αναμόρφωσε» ο νέος προϊστάμενος της Εφορείας, ήταν ώριμη για ένταξη στο ΕΣΠΑ και τώρα τα 700 χιλιάρικα χάθηκαν. Εκτός κι αν δεν χρειάζονταν, αλλά τότε γιατί η ανακοίνωση για τα 40 χιλιάρικα που με δυσκολία πήρε για τη στέγη; Προς τι η βιασύνη; Χάριν μιας χριστουγεννιάτικης γιορτής; Μέσα στην αναμπουμπούλα ιστότοπος (protagon) δημοσίευσε δήλωση του δημάρχου Θεσσαλονίκης Μπουτάρη σύμφωνα με την οποία το μνημείο «…δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει εκκλησία… Οχι, δεν μ’ ενοχλεί πια το να μπει ο σταυρός. Κάποιοι δημοσιογράφοι συντηρούν ανύπαρκτο θέμα». Ο δημοτικός του σύμβουλος, Νίκος Φωτίου, πάντως, αφού σχολιάζει τα γεγονότα του ’95 καταλήγει: «Ο τότε υπουργός Πολιτισμού Β. Βενιζέλος πετούσε αϊτό (δικέφαλο) και ψάρευε εκκλησιαστικά ψηφαλάκια. Ελπίζω αυτή τη φορά το μνημείο να έχει καλύτερη τύχη. Ε, κύριε Μπαλτά;» Κι όπως προσθέτει άλλη αρχαιολόγος, «για τη χρήση, γνωρίζουμε ήδη πως, εφόσον ο αρμόδιος υπουργός αναλάβει την ευθύνη να χρεώσει στο αριστερό κόμμα του μια απόφαση που ούτε δεξιές κυβερνήσεις δεν είχαν τολμήσει, εγκρίνοντας ως έχει τη σχετική γνωμοδότηση του ΚΑΣ, θα τοποθετηθεί σταυρός στη στέγη του μνημείου, δίνοντάς του ένα θρησκευτικό συμβολισμό που για κάποιους αποκαθιστά και για κάποιους άλλους αλλοιώνει την πολυπολιτισμική φυσιογνωμία του μνημείου…. ίσως σε 20 χρόνια οι υπηρεσιακά αρμόδιοι ν’ αποκαλούν αυτή την ιστορία του σταυρού “παλιές ιστορίες” και “φαντάσματα του παρελθόντος”».

20 Δεκεμβρίου 2015: την αναπομπή στο ΚΑΣ για το σταυρό την βλέπω χλωμή και το θέμα μου φαίνεται μάλλον τακτοποιημένο εκ προοιμίου. η υπογραφή θα χασομερήσει μέχρι να ξεθυμάνει το θέμα και ωσότου καταλάβουμε τί πάθαμε και συνεννοηθούμε μεταξύ μας, θα έχει παρέλθεΙ το νομικό δίμηνο προσφυγής στο Συμβούλιο της Επικρατείας. επομένως χρειάζεται να είμαστε έτοιμοι από τώρα. όσοι πιστοί προσέλθετε -εννοείται όχι σε σταυρούς του εν λόγω είδους- , ας συνεννοηθούμε κατ´ ιδίαν για την προσφυγή. όσοι τότε ανήκατε στο Κίνημα των Πολιτών ξέρετε πολλά και μπορείτε να βοηθήσετε ουσιαστικά. φοβούμαι ότι οι υπάλληλοι δεν μπορούν να συνταχθούν με προσφεύγοντες πολίτες χωρίς να αποτελέσει γι αυτούς υπηρεσιακό παράπτωμα. δυστυχώς, όταν το ντελίριο εξελισσόταν δίπλα τους, δεν σκέφτηκαν να χρησιμοποιήσουν τον δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα για να προστατέψουν και να προστατευτούν. φοβήθηκαν ή πίστεψαν ότι αποκλείεται ή ότι θα ήταν άχρηστη όποια κίνηση. δυστυχώς γι αυτούς δεν ήταν ενωμένοι μεταξύ τους. μερικοί από αυτούς δείχνουν από τις τωρινές αντιδράσεις τους ότι κατάλαβαν, αλλά τώρα είναι αργά. το σωματείο τους πρέπει να δραστηριοποιηθεί για να αγωνισθεί και να τους καλύψει. φοβούμαι όμως ότι το υποβολείο το αποθαρρύνει. το facebook είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βαρόμετρο και παρακολουθώ ότι στο εν λόγω θέμα τα πρόσωπα του σωματείου σιωπούν, τουλάχιστον σε όσο εύρος μπορώ να διακρίνω μέσα από τις «φιλίες». επειδή βρίσκομαι ακόμη χρονικά κοντά, γνωρίζω αρκετά καλά πώς παλαντζάρει το όλο σύστημα και μπορώ να σας ενημερώσω στο inbox αν θέλετε. το προσωπικό μου αρχείο θα βοηθήσει. η πολιτική ηγεσία άλλαξε αγαπητοί μου, εθνική στρατηγική ως γνωστόν δεν υπάρχει στον τόπο αυτό, τα πρόσωπα άλλαξαν, οι ισορροπίες τροποποιήθηκαν, οι συμπάθειες μετακινήθηκαν, οι χαιρεκακίες φούντωσαν, οι φιλοδοξίες άνθισαν και έτσι εμφανίστηκαν τώρα ξαδιάντροπα οι πρώτες φορές μετά από σαράντα χρόνια, τα δοξάστε με και οι μοναδικότητες. Keep in touch…

για να έχουν πάει το σχέδιο του σταυρού σε τεχνίτη (όπως υπάλληλος της εφορείας κυκλοφόρησε και είπε μάλιστα ότι είναι ο μάστορας αυτός που τους έκοψε τη φόρα με τις απαιτήσεις του περί στατικής μελέτης και αλεξικέραυνου), η υπογραφή του υπουργού θεωρούνταν δεδομένη (ως προς το ναι στην τοποθέτηση σταυρού εννοώ, και επιμένω, διότι το ΚΑΣ είναι γνωμοδοτικό όργανο. το ΚΑΣ στηρίζει τις αποφάσεις των εκάστοτε υπουργών, πολιτικό όργανο δηλαδή, και κανέναν υπουργό δεν θυμάμαι που να άλλαξε τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ και να υπέγραψε διαφοροποιημένο κείμενο απόφασης, διότι όλοι καλύπτονται πίσω από αυτό. να προσθέσω δε ότι η επιλογή πρόεδρος του ΚΑΣ να είναι ο εκάστοτε γενικός γραμματέας του υπουργείου βρίσκεται προς την κατεύθυνση αυτή ενώ σε όλα τα γνωμοδοτικά όργανα προεδρεύουν νομικοί. Για να πάω και παραπέρα, τα μέλη του ΚΑΣ, ανάλογα με τις σχέσεις που θέλουν να αναπτύσσουν με τον εκάστοτε πρόεδρο, ψηφίζουν κιόλας. τα έξυπνα μέλη δεν παρίστανται αν δεν θέλουν να ψηφίσουν αρνητικά και να δυσαρεστήσουν έτσι τον πρόεδρο. όσα μέλη είναι αδιάφορα ή φροντίζουν τις σχέσεις τους, ψηφίζουν θετικά. αντικειμενικά σκεπτόμενα μέλη φυσικά υπάρχουν αλλά η ελληνική γλώσσα είναι πλούσια). τώρα που κατέβηκε η εξωτερική σκαλωσιά, μονταρισμένο αντικείμενο δεν ανεβαίνει στη στέγη. ανεβαίνουν όμως με ζόρι μέρη δια μέσου των εσωτερικών κλιμακοστασίων. οπότε πάσα κινητικότητα στη στέγη χρειάζεται προσοχή..

19 Δεκεμβρίου 2015: διαβάζω σήμερα στο facebook καθησυχαστικές αναρτήσεις για προθέσεις που δεν πρόκειται να υλοποιηθούν. θυμηθείτε παρακαλώ οι δημόσιοι υπάλληλοι που τα γράφετε αυτά (διότι ο λοιπός κόσμος πού να τα ξέρει;), ότι αφού ο σταυρός συζητήθηκε στο ΚΑΣ και βγήκε γνωμοδότηση, ο υπουργός είναι υποχρεωμένος να εκδώσει απόφαση. η απόφασή του μπορεί να είναι διαφοροποιημένη εκείνης του ΚΑΣ που είναι γνωμοδοτικό όργανο, αλλά θα βγει. χρειάζεται να αναπέμψει την υπόθεση για επανεξέταση, αλλά επί τη βάσει ουσιαστικών αντιρρήσεων που θα αποδεικνύουν ότι τα μέλη δεν έκριναν σωστά όταν γνωμοδότησαν. έχετε την εντύπωση ότι η εισήγηση της εφορείας είναι ένα έγγραφο που δεν στέκεται καλά στα πόδια του για να ισχυριστεί αξιοπρεπώς ένα μέλος ότι επλανήθη; ετοιμαστείτε λοιπόν για αγώνες, και ιδίως εσείς που βλέπατε το θέμα να συμβαίνει γύρω σας και δεν το σταματούσατε -γιατί μπορούσατε να το σταματήσετε μια χαρά-. και επίσης, για να τελειώνουμε με το θέμα της απόδοσης του μνημείου στο κοινό, αποδομένο ήταν και οι άνθρωποι της γης όλης μπαίναν μέσα από χρόνια, και υποδομές που να τους διευκολύνουν υπήρχαν και χρησιμοποιούνταν. χθες δεν αποδόθηκε η Ροτόντα στο κοινό, αποδομένη ήταν. μια κομψή γιορτή έγινε για να χαρεί το κοινό το όμορφο δικό του μνημείο χωρίς σκαλωσιές, γιορτή που ήταν σχεδιασμένη να συνδυαστεί με «θυρανοίξια» αλλά δεν τους έκατσε.

αύριο είναι Κυριακή… προσηλώστε τα αυτιά σας στους άμβωνες.. το βότσαλο έπεσε στη λίμνη..

οραματιστείτε απλόχωρα.. μου επιτρέπετε να σας σκουντήσω λιγάκι; η Ροτόντα είναι (σήμερα) το κορυφαίο τμήμα του ανακτόρου, δεν αποχωρίζεται από αυτό. το ανάκτορο φαντάζει υποδεέστερο και ξεκομμένο, έτσι που το κατάντησε η αντιπαροχή. ενώστε τη Ροτόντα με το ανάκτορο ανασκάπτοντας τη ΜΟΝΗ ΛΩΡΙΔΑ ΑΝΕΓΓΙΧΤΗΣ ΓΗΣ που κρύβει μέσα της 17 ατόφιους αιώνες. βάλτε πρόγραμμα ανοιχτής ανασκαφής και ανάδειξης με τη βοήθεια της Ευρώπης. ξεκουνήστε το Δήμο και γίνετε partners στο πρόγραμμα αυτό. δώστε δουλειές στους ανθρώπους, υπερασπιστείτε την αυτεπιστασία. σταματήστε να λέτε μεγάλα λόγια. βάλτε προτεραιότητες στις ανάγκες σας. αγαπήστε και φροντίστε όλους τους αιώνες χωρίς διακρίσεις και κορώνες. αντιμετωπίστε τον εαυτό σας σαν γρανάζι μιας σπουδαίας μηχανής, με σεμνότητα. το παραπάνω θέμα, που ανοίγει ορίζοντες για την πόλη, η εφορεία το ήθελε, αλλά μόνη δεν μπορούσε να το πετύχει, καθώς είχε τη δυνατότητα να αγγίξει μόνο τα ανώτερα στρώματα ως εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων που ήταν. τώρα πια που στον ίδιο χώρο συγχωνεύονται επιστήμονες των δύο ειδικοτήτων, κλασικών και βυζαντινών χρόνων, που θα αντιμετωπίσουν το διαχρονικό αντικείμενο, είναι και πολλοί, είναι και παλιοί, δεν έχει ανάγκη να χτυπήσει καμιά πόρτα, προχωρεί μόνη της αν το θέλει. για μένα η συνέργεια με το Δήμο είναι γενικά καλό πράγμα, γιατί ένα τέτοιο έργο είναι έργο της πόλης. αν δεν μπορεί να επιτευχθεί η συνέργεια, οκ, η Αρχαιολογική Υπηρεσία είναι ισχυρή ούτως ή άλλως, με πολλά λεφτά ή με λίγα λεφτά, μια χαρά μπορεί και μόνη της. όταν εισάγεις ένα θέμα στην Κεντρική Υπηρεσία, δεν σου λένε όχι. σου το αργοπορούν αν δεν είναι στις επιλογές τους και τρέχεις πίσω τους. ε, για να βάλουν το σταυρό στην επιλογή τους, που κουβαλάει σε βάρος του απόφαση του ΣτΕ, κάποιος τους έπεισε και τον βάλαν τάκα-τάκα. ε ο ίδιος ας τους πείσει για την αναγκαιότητα ενός τέτοιου έργου, που θα στείλει περίπατο αλά μπρατσέτα τη Θεσσαλονίκη με τη Ρώμη…

19 Δεκεμβρίου 2015: Η Ροτόντα απελευθερώθηκε από τις σκαλωσιές και άρχισε καβγάς https://www.protagon.gr/epikairotita/i-rotonta-apeleftherwthike-apo-tis-skalwsies-kai-egine-thema-debate-44341000559… Ωστόσο, είναι ξεκάθαρο ότι δε ζούμε πια στο 1995. Ακόμη και πρωταγωνιστές της τότε «περιφρούρησης» του ναού εμφανίζονται πολύ πιο ανοιχτοί. «Στην αρχή ξενίστηκα όταν το άκουσα», λέει στο Protagon ο Γιάννης Μπουτάρης, δήμαρχος Θεσσαλονίκης ο οποίος πρωτοστατούσε τότε. «Είπα τι να τον κάνουμε το σταυρό; Μετά, όμως, που μίλησα με τους αρχαιολόγους και μου εξήγησαν, συμφώνησα ότι εφόσον η Ροτόντα υπήρξε εκκλησία για τόσο μεγάλο διάστημα, με την τοποθέτηση ενός σταυρού αποκαθίσταται ο χαρακτήρας του, που είναι και ρωμαϊκός και μουσουλμανικός και χριστιανικός. Δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει εκκλησία. Είναι δεδομένο ότι υπάρχει απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού να λειτουργεί μια φορά το μήνα ως εκκλησία, αυτό είναι όλο. Όχι, δε μ’ ενοχλεί πια το να μπει ο σταυρός. Κάποιοι δημοσιογράφοι συντηρούν ανύπαρκτο θέμα».

18 Δεκεμβρίου 2015: Οικουμενικό μνημείο ή χριστιανική εκκλησία;Εφημερίδα των Συντακτών, από τον Απόστολο Λυκεσά https://www.efsyn.gr/tehnes/art-nea/52312_oikoymeniko-mnimeio-i-hristianiki-ekklisia: Ένα ερώτημα πλανιέται πάνω από τη Θεσσαλονίκη: το αυριανό συναυλιακό άνοιγμα της -καθαρής από σκαλωσιές- Ροτόντας θα είναι εγκαίνια μνημείου ή θυρανοίξια ναού; Το υπουργείο Πολιτισμού θριαμβολόγησε χθες για την απόδοσή της στο κοινό με μια θρησκευτική συναυλία χορωδιών, αλλά ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, Σταμάτιος Χονδρογιάννης, στη συνέντευξη Τύπου, το διατύπωσε με άλλου τύπου καθαρότητα: «και μνημείο και ναός». Γι’ αυτό άλλωστε ο ίδιος εισηγήθηκε και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αποφάσισε ομοφώνως να τοποθετηθεί στο εξωτερικό σημείο του τρούλου σταυρός. Σύμφωνα με πληροφορίες, η σχετική απόφαση δεν έχει υπογραφεί ακόμη από τον υπουργό Πολιτισμού. Πάντως, αν και η Ροτόντα είναι μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και στον κατάλογο προστασίας της UNESCO, επιδέχθηκε την «ιδεολογική προσέγγιση» του κ. Χονδρογιάννη να αποκτήσει «αναγνωρισιμότητα από έξω». Δεν είναι τυχαίος προφανώς και ο συμβολισμός που χρησιμοποίησε για να επιχειρηματολογήσει: «Συγκινήθηκα βλέποντας μια μέρα μια γυναίκα να περνά από έξω και να κάνει τον σταυρό της». Όσο για τα τρομερά γεγονότα που συνέβησαν πριν από 20 χρόνια ακριβώς στη Ροτόντα, με τη βάρβαρη εισβολή ρασοφόρων προκειμένου να ματαιώσουν μια συναυλία τζαζ, ο κ. Χονδρογιάννης είπε: «Δεν συντρέχει λόγος να τα σχολιάζουμε, πάμε μπροστά, ας μην ανασκαλεύουμε τα παλιά». Όπου παλιά είναι: το ξυλοκόπημα του συναδέλφου του στο ΥΠΠΟ αρχαιοφύλακα της Ροτόντας, η απόπειρα μαχαιρώματος του τζαζίστα Σάκη Παπαδημητρίου και ο ξυλοδαρμός της συντρόφου του, τραγουδίστριας Γεωργίας Συλλαίου, το σπάσιμο του πιάνου κ.ά.

πολλοί μεγάλοι σαν και μένα θα θυμάστε τη «σφαγή του πιάνου», μετά από την οποία η Ροτόντα μετετράπη σε εκκλησία. κατά τις δυστυχείς και ντροπιαστικές αυτές ώρες, με πλήρη κάλυψη της τηλεόρασης της Εκκλησίας –σαν τον Άγνωστο Πόλεμο μας παρακολουθούσαν οι Θεσσαλονικείς καθισμένοι στους καναπέδες τους-, τα ΜΑΤ περίμεναν απέξω και μέσα μαλλιοτραβιόνταν οι αγιούσες με τους εχθρούς που γεννά το μυαλό τους. εμείς οι αρχαιολόγοι κλειδωμένοι στα κάτω γραφεία και μισητοί όσο ποτέ άλλοτε, γιατί κινούμασταν να καταστρέψουμε τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη μετατρέποντας τη Ροτόντα σε κέντρο μουσουλμανικών μελετών (η φαντασία είναι μεγάλο πράμα τελικά!!), αναμέναμε την επέλαση των βαρβάρων και ετοιμάζαμε την επιστολή-αίτηση συμπαράστασης για τον ΣΕΑ (οι συνάδελφοί μου μού υπαγόρευαν θυμάμαι και γω έγραφα στον υπολογιστή).

και ο Λυκεσάς συνεχίζει: Ο προϊστάμενος της Εφορείας έχει την άποψη ότι «δεν πρέπει να τραβιούνται τα σκοινιά της μισαλλοδοξίας, το μνημείο είναι φορέας τριών πολιτισμών, τριών εποχών», ρωμαϊκού, βυζαντινού και οθωμανικού. Ωστόσο, η καταλλαγή που υποστηρίζει μάλλον καταλήγει σε αποσιώπηση και του φορέα και του θύματος της μισαλλοδοξίας. Αναφερόμενος, μάλιστα, στα πρώτα σχόλια που ήδη άναψαν στην πόλη, είπε με μια δόση ειρωνείας: «Λυπάμαι αν κάποιοι έχουν περιορισμένη ικανότητα να αντιληφθούν το χαρμόσυνο γεγονός». Έκπληκτοι οι άνθρωποι που είχαν αγωνιστεί για να αποδοθεί η Ροτόντα στο κοινό ως οικουμενικό μνημείο έμεναν με μια έκφραση απορίας πώς όλα αυτά έμειναν κρυφά και μακριά από τον δημόσιο διάλογο… Ανάλογη και η έκπληξη της δημοτικής συμβούλου της παράταξης «Γειτονιές σε δράση», Ελεάννας Ιωαννίδου, η οποία μας δήλωσε: «Εγώ θα πάω και στη συναυλία να γιορτάσω το καθάρισμα από τις σκαλωσιές. Αλλά η Ροτόντα δεν είναι άντρο σκοταδισμού. Θα απευθυνθώ στον δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη, ο οποίος ήταν τότε στους αγώνες που έδινε ένα ολόκληρο κίνημα της πόλης με την Ενωση Πολιτών. Πρέπει να προσφύγουμε στο ΣτΕ κατά της πρότασης της Εφορείας και της απόφασης του ΚΑΣ». Η άποψη αυτή σχολιάστηκε στη συνέντευξη Τύπου από τον κ. Χονδρογιάννη με υποτιμητικό τρόπο: «Η πόλη πάει συνέχεια στο ΣτΕ». Ο προϊστάμενος της Εφορείας δεν έχει μάλλον καλή εντύπωση για τη Θεσσαλονίκη γενικώς, καθώς έκρινε ότι «η πόλη δεν είναι έτοιμη» για άλλα πολιτιστικά γεγονότα. Όταν ρωτήθηκε αν θα μπορούσε να γίνει η ματαιωθείσα συναυλία του 1995 με τον Σάκη Παπαδημητρίου, απάντησε: «Γνώμονας για τέτοιες αποφάσεις είναι η ιερότητα του χώρου». Ο ίδιος ο Σάκης Παπαδημητρίου, ερωτηθείς από την «Εφ.Συν.», σχολίασε: «Η γελοιότητα στη χώρα είναι τερατώδης. Μου επιτέθηκαν με μαχαίρι και γλίτωσα την τελευταία στιγμή, έδειραν τον φύλακα και τη Γεωργία, έσπασαν το πιάνο, πήγαμε έξι φορές στα δικαστήρια ζητώντας δικαιοσύνη ή μια αποζημίωση για τις ζημιές, που τις πληρώσαμε εμείς δίνοντας συναυλίες, και στο τέλος ο εισαγγελέας μού είπε ότι εγώ και ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Θάνος Μικρούτσικος, που είχε δώσει την άδεια για το κοντσέρτο στη Ροτόντα, έπρεπε να είμαστε κατηγορούμενοι και όχι οι μηνυτές». Και ο συγγραφέας Θωμάς Κοροβίνης σχολιάζει φορτισμένος: «Ενα πράγμα είναι σαφές. Μερικοί δεν μπορούν να καταλάβουν τι συνέπειες μπορεί να έχει μια τέτοια ενέργεια όταν το μνημείο βρίσκεται σε συσχέτιση με την Αγια-Σοφιά. Ας το πούμε καθαρά: η Ροτόντα δεν είναι ούτε ναός ούτε τίποτα άλλο, είναι παλίμψηστο. Μόκο»…

18 Δεκεμβρίου 2015: Περί σταυρών και άλλων «δαιμονίων» parallaximag.gr από Κύα Τζήμου (το δημοσίευμα αυτό δεν υπάρχει εν έτει 2022 στο διαδίκτυο, υπάρχει όμως το σχετικό συμπληρωματικό της ίδιας, αείμνηστης πλέον και αφόρητα δημιουργικής, δημοσιογράφου: https://parallaximag.gr/stavros-tis-rotontas-to-souvenir-tou-tourista-ke-to-psema-tou-anthimou-10589 . έτσι αρκούμαι στα από την τοτινή αντιγραφή μου μέρη που μεταφέρω εδώ αυτούσια): Λες κι αυτή η πόλη ψάχνει λόγους να δηλητηριάζει τη χαρά της, επιβεβαιώνει η διαμάχη που φαίνεται να φουντώνει μετά από δημοσίευμα του Έθνους και της Μαρίας Ριτζαλέου, όσον αφορά την τοποθέτηση σταυρού στην οροφή της Ροτόντας…Κατά τη γνώμη μου η ποσοστιαία χρονικά χρήση του μνημείου δεν παίζει κανένα ρόλο. Το μνημείο έχει σημασία να αποδοθεί στην παγκόσμια κοινότητα ως αυτό που πραγματικά είναι ως οικοδόμημα, ένα κτίριο ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής (ανάλογο με το Πάνθεον της Ρώμης) που φυσικά κουβαλά και τον συμβολικό χαρακτήρα του ως Ναός τριών θρησκειών: Ειδωλολατρεία (για 85 χρόνια, ανακτορικός ναός του Διός), Χριστιανισμός (για 1190 χρόνια, ναός των Αρχαγγέλων και αργότερα, μετά την απελευθέρωση το 1912, του Αγίου Γεωργίου*), Ισλαμισμός (για 420 χρόνια τζαμί)… Γνωρίζουμε ότι η εκκλησία ήθελε να αποδοθεί η Ροτόντα στην Μητρόπολη ως ναός εδώ και δεκαετίες, προσπάθεια που είχε σαν αποκορύφωμα τη σύγκρουσή της με την Ένωση Πολιτών. Τότε μια συναυλία τζαζ του Σάκη Παπαδημητρίου με τον συμβολικό χαρακτήρα ενός μνημείου ανοιχτού στις πολιτιστικές εκδηλώσεις της πόλης (με έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού στο οποίο υπάγεται το κτίριο εννοείται), είχε οδηγήσει σε εισβολή μαινόμενων ρασοφόρων, καταστροφή του πιάνου και προσφυγή (την οποία κέρδισε) της Ένωσης Πολιτών στο Συμβούλιο Επικρατείας να μην λειτουργεί η Ροτόντα ως ναός (1995)…Τώρα για το θέμα του σταυρού, ασχέτως με τον συμβολισμό του θεωρώ απαράδεκτη οποιαδήποτε προσθετική επέμβαση σε ένα μνημείο του βεληνεκούς της Ροτόντας, ασχέτως αν για μια χιλιετία σταυροί είχαν τοποθετηθεί στο μνημείο, εφόσον λειτουργούσε ως χριατιανικός ναός ακόμη και κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Μάλιστα είχε ονομαστεί Μητρόπολη της πόλης όταν η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί (μέχρι τότε εκείνη ήταν η Μητρόπολη της πόλης). Αυτό μέχρι το 1591, οπότε κι εκείνη μετατράπηκε σε τζαμί και ο σταυρός αντικατάσταθηκε με το μισοφέγγαρο…Δε νομίζω ότι η τοποθέτηση ενός σταυρού θα ισορροπήσει την εικόνα του μνημείου που για κάποιον που δεν γνωρίζει την ιστορία του μπορεί να ληφθεί ως οθωμανικό μνημείο. Πιστεύω ότι υπάρχουν άλλοι τρόποι για να αποδοθεί ο συμβολισμός του μνημείου ως κομβικό μνημείο τριών πολιτισμών. Κανένα μνημείο δεν θα πρέπει να δέχεται επεμβάσεις νέου τύπου εκτός αν πρόκειται για αναπλάσεις που βασίζονται στην αρχική του μορφή. Όχι ότι δεν έχει ξανασυμβεί ειδικά στην πόλη μας. Να σας θυμίσω την τσιμεντοτζαμαρία που έχει προστεθεί στο Ναϊσκο του Όσιου Δαυίδ που μου ματώνει η καρδιά όταν την βλέπω. Άλλωστε και ο σταυρός που είχε τοποθετηθεί μετά την απελευθέρωση προσθήκη ήταν. Ίσως γι΄αυτό και αφαιρέθηκε το 1955…».

16 Δεκεμβρίου 2015: Διχάζει ο σταυρός στη Ροτόντα της Θεσσαλονίκης, από Μαρία Ριτζαλέου στο Έθνος και αναπαράγεται στο https://www.ekklisiaonline.gr/nea/dixazei-o-stavros-sti-rotonta-tis-thessalonikis/, όπου και μπορείτε να το δείτε: Βγαίνουν οι σκαλωσιές από το εσωτερικό της Ροτόντας και αποδίδεται στο κοινό από την Παρασκευή με μια μουσική εκδήλωση θρησκευτικού περιεχομένου, όμως διχάζει η πρόθεση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης να τοποθετήσει σταυρό πάνω στο μνημείο. Στελέχη της Εφορείας επιβεβαιώνουν το θέμα, υποστηρίζουν μάλιστα πως έχει ήδη περάσει από το ΚΑΣ, διατυπώνονται ωστόσο έντονες διαφωνίες στους αρχαιολόγους ακόμη και της ίδιας υπηρεσίας. «Το μνημείο έχει αυτήν τη στιγμή παραπλανητική εικόνα. Είναι ένα θολωτό κτίριο με μιναρέ που μοιάζει με τζαμί. Η Ροτόντα είναι ένας κρατικός ναός και το μνημείο πρέπει να ισορροπήσει. Εχει 1.300 χρόνια ιστορίας, από τα οποία μόνο τα 300 ήταν τζαμί. Είναι απολύτως φυσιολογικό να μπει ο σταυρός και να αποκατασταθεί η εικόνα του», υποστηρίζει στέλεχος της Εφορείας. Η είδηση -χωρίς να έχει γνωστοποιηθεί ευρέως- προκαλεί ήδη έντονες αντιδράσεις. «Το μνημείο πατά σε λεπτές ισορροπίες και θα είναι σφάλμα αν δεν τις τηρήσουμε. Η Εκκλησία πρέπει να ξεχάσει τη Ροτόντα, γιατί αν μπει ο σταυρός, το επόμενο βήμα θα είναι να δούμε ιμάμηδες στην Αγία Σοφία και αυτό δεν θα μας αρέσει καθόλου», λένε στο «Eθνος» αρχαιολόγοι της ίδιας Εφορείας.Στη συνεδρίαση του ΚΑΣ στις 16 Νοεμβρίου εγκρίθηκε η τροποποιημένη μελέτη για την απόδοση της Ροτόντας στο κοινό, μένει ωστόσο… θολό το πότε ακριβώς και πού θα τοποθετηθεί ο σταυρός. Εκτιμάται ότι η καθυστέρηση είναι σκόπιμη, ώστε να μετριαστούν οι αντιδράσεις. Το θέμα είχε διχάσει τη Θεσσαλονίκη και στο παρελθόν, όταν στα μέσα της δεκαετίας του ’90, η Ενωση Πολιτών Θεσσαλονίκης για το Περιβάλλον και τον Πολιτισμό, με πρόεδρο τον συνταγματολόγο και πρώην υπουργό, Αντώνη Μανιτάκη, και μέλη γνωστά στελέχη του τότε ΣΥΝ και σήμερα ΣΥΡΙΖΑ, όπως ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, Γιάννης Παντής, αλλά και ο Γιάννης Μπουτάρης, ο Σπύρος Βούγιας, ο Νίκος Καλογήρου κ.ά. πρωτοστάτησαν σε πρωτοβουλίες για τη διατήρηση του μνημειακού χαρακτήρα της Ροτόντας. Μάλιστα το 1995 όταν η Εκκλησία ζητούσε να μετατραπεί το μνημείο σε ναό, αποκλείοντας οποιαδήποτε άλλη χρήση του, διοργανώθηκε από την Ενωση Πολιτών συναυλία τζαζ μουσικής με τον γνωστό συνθέτη, Σάκη Παπαδημητρίου. Εξαγριωμένοι… ζηλωτές, ανάμεσά τους και ρασοφόροι, εισέβαλαν στη Ροτόντα, όπου γινόταν η εκδήλωση, διέκοψαν τη συναυλία, έβγαλαν έξω το πιάνο και το κατέστρεψαν. Τα μέλη της Ένωσης προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας και πέτυχαν το 1999 να εκδώσουν απόφαση, η οποία χαρακτήριζε τη Ροτόντα ως μνημείο που ανήκει στο υπουργείο Πολιτισμού και όχι στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με τη Μητρόπολη και σχεδιάζουν νέο εξοπλισμό σε στασίδια και πολυελαίους, «που να συνάδει με την αισθητική της βυζαντινής κληρονομιάς», όπως λένε στελέχη της, επειδή προγραμματίζεται να γίνονται συχνά κυριακάτικες λειτουργίες. Οι αρχαιολόγοι και η επιστημονική κοινότητα ζητούν να διατηρηθεί ο μνημειακός χαρακτήρας της Ροτόντας, να είναι χώρος επισκέψιμος και να αποκαλύπτει όλα τα κομμάτια του παζλ, από την ανέγερσή του μέχρι όλες τις μετατροπές του σε χριστιανικό ναό, σε τζαμί και σε μουσείο…

16 Δεκεμβρίου 2015: βάλε φωνή. όπως θα διαβάσεις πιο κάτω, ο σταυρός θα μπει, τελεία και παύλα. είναι εισήγηση της εφορείας, ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΑΣ.. τώρα πώς δεν μπήκε σταυρός με δεξιές κυβερνήσεις και μπαίνει με αριστερή, έχει και λίγο πλάκα.. το πώς ψηφίζει το ΚΑΣ τόχουμε ξαναδεί. όμως το πώς γράφτηκε εισήγηση της εφορείας χωρίς συναίσθηση ότι ανοίγει μία τρύπα στο μέλλον, δεν έχει καθόλου πλάκα. το πόσο εύκολα καταργήθηκαν οι ισορροπίες, για τις οποίες ο ίδιος ο δάσκαλός τους αγωνίστηκε, είναι απορίας άξιον και για μένα απόλυτα απογοητευτικό και καθόλου συγχωρητέο.

για να ενώνει το μνημείο όπως επιθυμούν, απαιτείται πλέον και μία ημισέληνος πάνω στον μιναρέ για τήρηση ίσων αποστάσεων, ίσως και εορτασμός των Σατουρναλίων (αστειεύομαι βεβαίως).

Δεκέμβριος 2015: wow! αναρωτιόμουν και γω μήνες τώρα τί απέγινε εκείνη η εγκεκριμένη μελέτη, η ώριμη όπως λέμε οι της δουλειάς για τις εγκεκριμένες που χρησιμοποιούμε για να υποβάλουμε αίτημα για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. οι μισοί από τους πολύτιμους συνεργάτες που την ετοίμασαν έχουν πάρει από πέρυσι την άγουσα για άλλες εφορείες, ένεκα που το 2014 για λόγους περιστολής δαπανών τάχαμ οι έως τότε οι αυτόνομες εφορείες βυζαντινών και κλασικών αρχαιοτήτων της Ελλάδας μετατράπηκαν σε τμήματα μεγαλύτερων εφορειών.

ξέρω πως κάποιοι αναρωτιούνται πώς γίνεται όλα τα ροτόντεια θέματα να έκλεισαν φέτος. είχα ετοιμάσει λοιπόν ένα σχετικό κειμενάκι κι όλο ανέβαλα να το ανεβάσω περιμένοντας μήπως κάποιος με ρωτήσει. το κειμενάκι αυτό περιέγραφε όλες τις ροτόντειες δουλειές με ευρωπαϊκό χρήμα, αρχής γενομένης το 1994 ως την ώρα που έφυγα, το Νοέμβρη του 1914 (Νικολαϊδου, Μπακιρτζής, Μαρκή, Μακροπούλου και εκατοντάδες εργαζόμενοι ήταν οι δράστες). φυσικά και πολλές άλλες δουλειές είχαν γίνει μετά το 1978, με μεγαλύτερες το κατέβασμα και τη συντήρηση των ψηφιδωτών των τόξων και τη στερέωση του σώματος του μνημείου.

η Ροτόντα εντάχθηκε το 1988 στον Κατάλογο των Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, μαζί και ο κτιστός περίβολός της, χαρακτηρισμένα ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία με την 15813/19.12-1961 Υπουργική Απόφαση (Φ.Ε.Κ. 36/Β/ 3.2.1962).

το έργο Στερέωση – καθαρισμός ψηφιδωτών και τοιχογραφιών της Ροτόντας με χρηματοδότηση από το Β΄ Κ.Π.Σ. (1994-1999) κόστισε 361.000.000 δρχ. τότε ολοκληρώθηκε στο εσωτερικό του μνημείου η υποδομή για τη διαμόρφωση του ιερού βήματος, η συντήρηση και η αισθητική αποκατάσταση της τοιχογραφίας της κόγχης, η στερέωση και συντήρηση των ψηφιδωτών στους φεγγίτες και τη βάση του τρούλου και η μελέτη εφαρμογής τεχνητού φωτισμού. στον περιβάλλοντα χώρο ανακαινίσθηκαν τα διατηρητέα κτίρια που στέγασαν κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Αρχαιολογικό Τμήμα της Γαλλικής Στρατιάς της Ανατολής και την Αρχαιολογική Υπηρεσία κατά το Μεσοπόλεμο, στερεώθηκε ο τάφος του Χορτάτζη και ο κορμός του μιναρέ και έγιναν βελτιωτικές εργασίες στον περίβολο.

το Γ΄ ΚΠΣ χρηματοδότησε το έργο Η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης με τρία υποέργα: 1) Αισθητική αποκατάσταση ψηφιδωτών της Ροτόντας στα 7 διάχωρα της κάτω ζώνης του τρούλου, 2) Στερέωση – αποκατάσταση της απόληξης και του εξώστη του μιναρέ και 3) Διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου. το έργο είχε συνολικό προϋπολογισμό 586. 940 € (2002-2007).

το πρόγραμμα ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΙΣ που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία μας με το Πολυτεχνείο (καθηγ. Αριστ. Νανιόπουλος) με στόχο τη βελτίωση της προσβασιμότητας των βυζαντινών μνημείων από εμποδιζόμενα στην κίνηση ή την αντίληψή τους άτομα αποκατέστησε την προσπέλαση της Ροτόντας (2011), καθώς παρά το μεγάλο αριθμό επισκεπτών που δεχόταν καθημερινά, το μνημείο, λόγω της υψομετρικής διαφοράς μεταξύ του περιβάλλοντα χώρου και του εσωτερικού δαπέδου, ήταν πρακτικά απροσπέλαστο σε χρήστες τροχοκαθίσματος. Πρακτικά βατή ήταν η νότια είσοδος, για τούτο και σχεδιάστηκε πρόσβαση από εκεί για όλους τους επισκέπτες με τη βοήθεια πεζογέφυρας, κατά τρόπον ώστε να αναδεικνύεται ο ιστορικός άξονας της πομπικής οδού προς την αψίδα του Γαλερίου, λύση αναστρέψιμη όταν έρθει η ώρα της διευθέτησης των διαφόρων σταθμών της νότιας αυλής. Τότε μπήκε και το απτικό μοντέλο για τυφλούς και η ηχητική περιήγηση.

την προετοιμασία αυτής της μελέτης, στην οποία θα δούμε τον δημοσιογράφο Απόστολο Λυκεσά να αναφέρεται συχνά, τη θυμάμαι πάντα με χαμόγελο. την άνοιξη του 2012 συνεργάστηκαν αρχαιολόγοι, μηχανικοί, συντηρητές, ομοφρονούντες και αντιφρονούντες μεταξύ τους, να δεις τι ωραία που τα κάναν όλα, βάλανε και στο τέλος κάτω από τη δουλειά του ο καθένας την υπογραφή του και ήταν όλοι ευτυχείς και περήφανοι. είχε τίτλο Ροτόντα Θεσσαλονίκης: Αποκατάσταση των συνθηκών επισκεψιμότητας του μνημείου και απόδοση χρήσεων στο εσωτερικό και τον άμεσο περιβάλλοντα χώρο του και προσεγγιστικό προϋπολογισμό 700.000€. περιελάμβανε παθολογία και προτάσεις επεμβάσεων για υγρασίες, δάπεδα, κεραμίδια, αποκατάσταση του ιερού βήματος, της τοιχογραφίας του Rossi στον τρούλο, καταγραφή περιβαλλοντικών παραμέτρων και προμήθεια ειδικών προς τούτο μηχανημάτων, αγορά τηλεσκοπίων παρατήρησης του διακόσμου και γερανού προσέγγισης του τρούλου, συντήρηση των αρχιτεκτονικών γλυπτών, προστασία και ανάδειξη του χώρου των νοτίων προσκτισμάτων, διόρθωση των κλιμακοστασίων για να ανεβαίνει ο κόσμος στη στέγη, ανάδειξη περιβόλου και κατασκευή φυλακείου στη νότια είσοδο, εκπαιδευτικά προγράμματα, ιστοσελίδα, επαγγελματική φωτογράφηση, βιντεοσκόπηση, αποτύπωση με laser scanner του ψηφιδωτού διακόσμου, εξωτερικό και εσωτερικό φωτισμό, απομάκρυνση ικριωμάτων ΚΑΙ τη μουσειολογική μελέτη ΜΟΝΙΜΗΣ έκθεσης μέσα στο μνημείο των κατά καιρούς αρχαιολογικών ευρημάτων από αυτό, του φωτογραφικού αρχείου Εμπράρ και του μοναδικού γλυπτού άμβωνος που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη και εμείς έχουμε μόνο τη βάση του.

αυτά..